"Алға"ла яңы предприятиелар барлыҡҡа киләсәк

Республикала химия сәнәғәте киләһе йылда интенсив үҫешәсәк. Яңы предприятиелар "Алға" махсус иҡтисади зонаһында барлыҡҡа киләсәк. Был хаҡта "Рәсәй-24" телеканалына биргән интервьюһында төбәк Хөкүмәте вице-премьеры – республиканың сәнәғәт, энергетика һәм инновациялар министры белдерҙе. Шулай уҡ Александр Шельдяев төп ҡаҙаныштарҙы, быйылғы йомғаҡтарҙы һәм киләһе йылға пландарҙы иғлан итте.

Премьер-министр урынбаҫары һүҙҙәренсә, Башҡортостанда предприятиеларҙың тотороҡло эшләүе уның һәр кешеһенә тиерлек ҡағыла: төбәк сәнәғәтендә 340 мең хеҙмәткәр һәм уларҙың ғаилә ағзалары мәшғүл. Нисек кенә булмаһын, сәнәғәттең үҫеше Башҡортостандағы бөтәһенең дә именлегенә йоғонто яһай. Республика Рәсәйҙең терәк индустриаль төбәге булып ҡала, тулайым төбәк продуктының өстән бер өлөшөн тәьмин итә, һәм сәнәғәт уның социаль-иҡтисади үҫешендә мөһим роль уйнай.

Башҡортостан бер нисә йыл рәттән РФ Сәнәғәт һәм сауҙа министрлығы һәм Стратегик башланғыстар агентлығы рейтингында алдынғы өсәү иҫәбенә инә. "Рейтингтар маҡсат түгел, - тине Александр Шельдяев. - Улар эште яҡшыртыу өсөн ниндәй яңылыҡтар индерергә кәрәклеген күрһәтә. Предприятиеларҙың эшен яҡшыртыу өсөн механизмдар һәм практикалар индереү планлаштырыла. Һуңғы дүрт йылда беҙ өс тапҡыр сәнәғәт сәйәсәте рейтингы лидерҙары булдыҡ, бер тапҡыр өсәү иҫәбенә индек. Киләһе йылдан был рейтингтың лидерҙары түбәндәге урындарҙы биләүселәрҙең кураторҙары буласаҡ. Беҙ Алтай Республикаһын ҡурсалаясаҡбыҙ. Эш тәжрибәһе менән уртаҡлашасаҡбыҙ. Алтай иң яҡшы унауға инһен өсөн барыһын да эшләйәсәкбеҙ. Беҙ уларҙың сәнәғәт үҫешен ҡараныҡ, уларҙың эшен анализланыҡ, үҫеш планын төҙөнөк.

Уҙып барған йылдың мөһим йомғаҡтарынан Александр Шельдяев республиканың бер генә сәнәғәт предприятиеһы ла ябылмауын, комплекслы эшләүен дауам итеүен билдәләне. Уның әйтеүенсә, быға бығаса булмаған санкция баҫымы арҡаһында өлгәшеү еңел түгел, әммә тармаҡ дошман илдәрҙең ҡыҫылыуына ҡарамай, бөтә йүнәлештәрҙә лә үҫешә.

— 2023 йылдың юғары базаһына ҡарамаҫтан, ул саҡта беҙ 108 процентҡа эшләнек, быйыл, әлегә 11 ай йомғаҡтары, 105 процент кимәлендә барабыҙ — яҡшы үҫеш менән, — ти вице-премьер. - Республика башлығы Радий Фәрит улы Хәбировтың бурысы-105 процентҡа өлгәшеү, һәм беҙ быға өлгәшәсәкбеҙ.

Сағыштырыу өсөн, Рәсәйҙә сәнәғәт үҫеше 4,3 процент кимәлендә күҙаллана.

Александр Шельдяев һүҙҙәренсә, төбәк сәнәғәтенең технологик йүнәлештә үҫешеүе мөһим. Быға республикала үткәрелгән кластер сәйәсәте, яңы технопарктар асыу булышлыҡ итә.

- Кластерҙар кооперацияға һәм импортты алмаштырыуға булышлыҡ итә — Рәсәйҙә булған 85 кластерҙың 23-ө Башҡортостанда асылған, - тип миҫал килтерҙе спикер. - Яңы индустриаль парктар һәм технопарктар асылды. Беҙ республиканың юғары һәм урта махсус уҡыу йорттарында тармаҡты квалификациялы кадрҙар менән тәьмин итеүсе күп уҡыу урындары булдырҙыҡ. Был кадрҙар әҙерләү темаһына ҙур иғтибар бүлгән республика Башлығы ярҙамы һөҙөмтәһе.

Республикала оборона сәнәғәте, еңел сәнәғәт әүҙем яҡлана. Вице — премьер Бишбүләктә һәм Туймазыла яңы производстволар асыу миҫалын килтерҙе. "Беҙ дуҫ илдәрҙән еңел сәнәғәткә коллегаларыбыҙҙың килеүе өҫтөндә эшләйбеҙ, - ти Александр Шельдяев. - Еңел сәнәғәт бер урында тормай, ышаныслы үҫешә.

Рөстәм Камил улы КАМАЛОВ,
РФ Хөкүмәте ҡарамағындағы Финанс университетының Өфө филиалының «Иҡтисад, менеджмент һәм маркетинг» кафедраһы доценты, иҡтисад фәндәре кандидаты:

- Республикабыҙҙың сәнәғәтте үҫтереүҙәге ҡаҙаныштарын күреү шатландыра. Шуны билдәләп үтәм – төрлө рейтингтарҙа һәм конкурс сараларында йылдар буйы лидерлыҡты ташламау беҙҙең бизнестың (шул иҫәптән кесе бизнес та), төбәк һәм муниципалитет етәкселәренең эшмәкәрлеге иҡтисадтың кейнсиан моделе буйынса үҫешен күрһәтә. Был осраҡта дәүләт баҙар процестарына әүҙем ҡыҫыла – шуның менән республика үҫеше алып барыла.
- Шуны әйтергә кәрәк, беҙҙә йәмғиәттә дәүләт бизнес эшенә ҡыҫылырға түгел тигән бер осор булып алды. Аҙаҡтан бының кеүек тәжрибәнән баш тартыу кәрәклеге асыҡланды, аҡыллы ойоштороу эшмәкәрлеге булырға тейеш тигән фекер нығынды. Айырым иҡтисади зоналар, инвестсәғәт, бизнес омбудсмендары тәжрибәләре кеүек дәүләт ҡулланған инструменттар үҙенең файҙаһын күрһәтә. “Алға” ОЭЗ-һы барлыҡҡа килеүенә ваҡыт күп үтмәһә лә, һөҙөмтәле эшләй.
Мәшғүллек темаһына фекерем ошолай: барлыҡ проекттар иҡтисадты квалификация эшсе ҡулдар менән тәьмин итеү өсөн йүнәлтелгән. Башҡортостанда башҡа Рәсәй төбәктәренә ҡарағанда урбанизация кимәле түбән. Күптәр ауылда йәшәй, шуға күрә лә иҡтисади проекттарҙы Өфө, Стәрлетамаҡ, Салауат кеүек эре ҡалаларҙан тыш райондарҙа, моноҡалаларҙа урынлаштырыу - провинцияла локалләштереү ҙур файҙа килтерәсәк. Унда эш биреүсе – хеҙмәткәр араһындағы баҙар механизмдары яҡшы эшләй.
Импортҡа килгәндә, төбәктә уны алмаштырыу ҙур бурыс булып тора. Производство маштаблы булырға тейеш, әгәр ҙә етештереү аҙ күләмдә булһа, был килем килтермәйәсәк. Иғтибарлы ҡарарға, ентекле анализ яһарға кәрәк. Тауар күберәк етештерелһә, уға киткән сығымдар ҙа кәмерәк буласаҡ, килем дә артасаҡ.
Алтай Республикаһын иҡтисадын шефлыҡҡа алыу йүнәлеше лә бик ҡыҙыҡлы булып тора. Был осраҡта уның иҡтисадын беҙҙекенә йәлеп итеү яҡшы тәжрибәгә әйләнәсәк, кооперация, һатыу баҙары даирәһен киңәйтеү бирәсәк.                   
Әңгәмәләр яңғырамаған бурыс-проблемаларға килгәндә, быйыл иҡтисадтың үҫеш кимәле 105 процент тип әйтелде. Тик инфляцияның да үҫеше барлыҡ күрһәткестәрҙе “йота” – быға айырыуса ныҡ иғтибар итергә кәрәк. Башҡорт Урал аръяғы нигеҙе – тау-байыҡтырыу сәнәғәте тураһында әйтелмәне. Ундағы предприятиелар күрше төбәктәр менән эшләп илебеҙҙең иҡтисади хәүефһеҙлеген тәьмин итә, ундағы проблемалар онотолмаһын ине тием.
Иғтибар талап иткән йүнәлеш тип иҡтисад йүнәлештә эшмәкәрлеге төрлөләндерелһен, ул диверсификацияланһын тип теләр инем. Беҙҙең республика индустрия йәһәтенән нефть табыу-эшкәртеү һәм машиналар төҙөүҙә алдынғы, был ике тармаҡ төбәк вал продуктын тәьмин итә. Шул уҡ йәһәттәр был ике гигант янында яңы өлкәләр, тармаҡтар буйынса ла үҫеш булырға тейеш. Әңгәмәлә бының турала әйтелде, шулай ҙа был процестарға нығыраҡ интенсификация талап ителә. Бында Татарстанды өлгө итеп алырға була, унда иҡтисадтың был тармағы 21-се быуатта үҫеште. Күрше төбәк эшен өлгө итергә һәм ҡыуып етергә генә ҡала.            

Рәсүл Үзбәк улы ҒОСМАНОВ,
иҡтисад фәндәре докторы, БДАУ-ҙың иҡтисад һәм менеджмент кафедраһы профессоры:

- Ысынлап та, бөгөнгә беҙҙә иҡтисади фронт иң мөһимдәрҙең береһе булып тора. Тимәк, йыл йомғаҡтары буйынса беҙҙә ярайһы уҡ көслө үҫеш күҙәтелә. Йыл башынан сәнәғәт производствоһы 4,3 процентҡа артҡан. Ҡайһы бер тармаҡтар хатта күберәк үҫешкән. Беҙҙә файҙалы ҡаҙылмалар сығарыу, эшкәртеү сәнәғәте, электр энергетикаһы буйынса күрһәткестәр һәйбәт-унда үҫеш 10 проценттан аша.

Артабан. Шуны билдәләп үтергә кәрәк: инвестицияларҙы арттырыу мөһим отошло йүнәлештәрҙең береһе булып тора. Беҙҙә ысынлап та амбициоз пландар етерлек һәм бөгөнгә инвестицияларҙың 25 процентҡа тиерлек артыуы күҙәтелә. Тимәк, уҙған йыл менән сағыштырғанда, 2030 йылға инвестициялар күләмен 1,25 триллион һумға еткереү бурысы ҡуйылған. Был республикабыҙға ышаныуҙарын, уға инвестициялар күнәлтеүҙәрен һәм инвесторҙарҙың аныҡ тәҡдимдәр менән килеүен күрһәтә.

Быларҙың барыһы ла эшһеҙлекте түбән кимәлдә тотҡарларға мөмкинлек бирә. Хәҙерге мәлдә рекордлы түбән эшһеҙлек күҙәтелә.

Беҙҙә эш хаҡы ярайһы уҡ яҡшы үҫә тип белдерәм.